Yapılan toplantıya Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu Yöneyim ve Denetleme kurulu üyeleriyle birlikte Gazimağosa Muhtarlar Derneği Yönetim Kurulu Üyeleri katıldı. İki ülke muhtarlarının sorunları ayrı ayrı konuşularak ortak çözüm yolları tartışıldı.
Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu Genel Başkanı Hüseyin AKDENİZ toplantıda yaptığı açılış konuşmasında şunları söyledi: ’’Köy ve Mahalle, demokratik toplumların temel yerel forumu niteliğini halen korumaktadır. Yaşanabilir kentlerin ancak yaşanabilir köy ve mahallelerden oluşacağı kabul edilmektedir. Hizmetlerde etkinlik ve verimliliğin sağlanması, halkın kendi kendini yönetmesi ilkesinin yaşama geçirilmesi, yerel demokrasinin geliştirilerek kazanımların ülke düzeyine aktarılması, kentsel topluluğun sosyal ve ekonomik kalkınması, yerel yönetimlerin kurumsal ve yapısal çerçevesinin geliştirilmesiyle mümkündür.
Kentsel ve kırsal alanda en küçük toplumsal ve yönetsel birim olarak kabul edilen mahalle ve Köy yönetimi, tarihsel geleneksel özellikleriyle, toplumsal yapımızda varlığını günümüze kadar korumuştur. Bazı dönemlerde hukuken ortadan kaldırılması sonucunda oluşan boşluğun giderilememesi mahalle yönetimlerinin öneminin ne kadar doğru seçildiğini göstermektedir. Günümüzde kentsel alanda halka en yakın birim özelliğini koruyan mahalle yönetimleri, seçimle göreve gelen organları olmasına rağmen tüzel kişilikleri, bütçesi bulunmamakta, kendisine değişik düzenlemelerle verilen yetki ve görevleri kısıtlılıklarla yerel yönetim ve mülki idare birimleriyle ast-üst ilişkisi içinde görmeye çalışmaktadır.
Yaptığı toplantı, seminer, sempozyum, çalıştay ve eğitim seminerleriyle Türkiye muhtarlar konfederasyonu, köy ve mahalle yönetiminin sorunlarına çözüm üretmeye çalışmaktadır. Ancak Mahalle ve köy yönetiminin sorunlarının çözümünde tüm toplumsal, yönetsel, siyasal aktörlerin işbirliği kaçınılmazdır. Özellikle en küçük yerel birimler ile diğer yerel birimler alanda birlikte hareket ederek uyumlu, sorun çözücü ve koordineli hareket etmeyle yönetişim mekanizması oluşturulmadır.
Gerçekte hiçbir yetkisi olmayan muhtarların 5393 sayılı kanunda yazdığı şekliyle Örneğin ‘‘mahallenin yaşam kalitesini geliştirmek’’ gibi birçok boyutu olan görevleri yerine getirebilmesinin mümkün olmadığı görülmektedir. Diğer yandan mahalle yönetiminin esaslarının belirlendiği mahalle ve ihtiyar heyeti yönetmeliğinde dahi hala muhtarlık seçimlerinin 4 yılda bir yapıldığı yazmaktadır. Oysa ki 1984 yılından beri seçimler 5 yılda bir yapılmaktadır. Bu bile tüzüğün günün koşullarına getirilmesi için açık bir örnektir.Diğer yandan 2972 sayılı kanunda belirtilen 31. Madde hükümlerinin değiştirilmesi gerekmektedir. Muhtar seçimlerine Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde olduğu gibi adaylık usulü getirilmeli, adaylık müracaatının iyi hal kağıdı alınarak yapılmalı ve öğrenim durumu yükseltilmelidir.
Mahalle ve mahalle yönetiminin, tarihsel ve geleneksel özelliklerini de dikkate alarak açık tanımlamasının yapıldığı, temel amaç ve işlevlerinin gösterildiği, temsil ve katılımın ön planda olduğu bir çerçeve, mahalle yönetimi yasası ile görevleriyle birlikte diğer kuruluşlarla ilişkilerini belirleyen yönetmeliğin merkezi yönetimce çıkarılması, mahallenin kent yönetimiyle organik bağının bir şekilde kurulması gerekmektedir. Ayrıca mahalle oluşturmada mahalle sayısının oldukça yüksek olduğu da göz önünde bulundurularak mahalle birleştirmelerinin gerekli kriterler değerlendirilerek tutarlı kurallara bağlanması gerekmektedir.
Geleceğin Türkiye'si içinde muhtarlık teşkilatı Türk toplumunun vazgeçilmez unsuru olarak her zaman tarihindeki yerini alacağından hiç kuşkumuz yoktur. 21. Yüzyıl muhtarlarına yakışır, belirlenen hedefler çerçevesinde azimle yolumuza devam edeceğiz. Bizlere düşen görev bugün içinde bulunduğumuz zorlukları ve bunların çıkış noktalarını gerekçeleriyle üst yöntemlere doğru şekilde ulaştırmaktır. Bireysel istekler hiçbir zaman genele hitap etmez, her birimiz seçilirken önce hizmete talip olduğumuzu unutmamalıyız’ ’dedi.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Muhtarlar Birliği Başkan Yardımcısı Gazimağosa Muhtarlar Derneği Başkanı Mustafa YEŞİLLEME ise şunları söyledi’’ Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti muhtarları olarak Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu yönetim kurulu üyelerine bu toplantının burada yapılmasından dolayı 240 muhtar arkadaşımız adına teşekkür ediyorum. Toplantımıza K.K.T.C Muhtarlar Birliği Başkanımız Sayın Hüseyin Barbet’in rahatsızlığından dolayısıyla katılamadı Sayın başkanın sizlere selamını buradan iletiyorum.
Kıbrıs’ta muhtarlık Osmanlı döneminde başlayıp günümüze kadar gelmiştir. Osmanlı döneminde Kıbrıs’ta muhtarlık Türkiye’den 10 yıl sonra Padişah’ın fermanı ile 16 Mayıs 1839 yılında kurulmuştur. Çok eskiye gitmeden muhtarlık Osmanlı’dan sonra İngiliz döneminde atama şekli ile yapılırdı. Bu atama Türk köylerinde 1 Türk, Rum köylerinde 1 Rum olarak, karma köylerde ise 1 Türk 1 Rum olarak belirlenirdi. Muhtar atanırken aranan özellikler arasında öncelikle o bölgenin sevilen, sayılan, muteber ve varlıklı kişilerinden seçilirdi.
Seçilen muhtarlar İngiliz döneminde muhtarı diğer insanlardan ayırt edebilmek için göğüslerine görünen bir yere nişan, işaret takılırdı. Bu nişan köye veya bölgeye gelen Devlet Memurları, Polisler, yabancıların, yani muhtarı tanımayan kişilerin tanıyabilmesi için kullanılmaktaydı. İdarenin verdiği tam yetkiyle görev yapan muhtarlar herhangi bir durumda önce muhtarın görüşünün alındığı, ayrıca resmi geçit ve törenlerde muhtarın protokolde yer aldığı bilinmektedir.
Bu süreç 1974 Mutlu barış harekatına kadar bu şekilde devam etmiştir.1974 sonrası Kuzey Kıbrıs’ta muhtarlık seçim ile yapılmaya başlanmıştır. 1976 Seçim ve Halk oylaması yasası uyarınca seçimle işbaşına gelen muhtarlar fasıl 244 köy ihtiyar heyetleri yasası altında görev yapmaktaydı.
Bunlardan bazı görev ve yetkilerinin bir kısmını söyle sıralayabiliriz:
1.Köyde huzuru sağlamak
2.Kaymakam tarafından veya onun adına kendisine gönderilen tüm bildirim ve bildirgeleri Halkın bilgisine getirmek.
3.Mahkeme Mukayyidi tarafından veya onun adına yerine getirilmek üzere kendisine teslim edilen tüm mahkeme kararları, İcra ve Haciz emirlerini yerine getirmek.
4. Doğum ve Ölümlerin kaydı yasası ile öngörülen görev ve yükümlülükleri yerine getirmek.
5.Yasayla Örf ve Adetlerin yüklediği veya verdiği tüm görevleri genel olarak yapar.
6. Mahalle veya Köy sakinlerinin muhtar tarafından onaylanması gereken evrakları onaylamak. Ayrıca hayvan tezkereleri Yasası, Orman Yasası, Mey ve Ağaçlarını koruma Yasası, Yakıt Sahaları Yasası, Köy Yükümlülükleri Yasası, gibi 25 çeşit yasa tahtında görev yapıyor. Görüleceği gibi Belediye ve Bakanlıkların yaptığı işlerin fazlasını muhtar yapmaktaydı. Kuzey Kıbrıs’ta muhtarlık seçim ile yapılmaya başlandıktan sonra, seçim nasıl yapılıyordu?1998 yılına kadar siyasi Partilerden bugün belediye başkanı ve meclis üyeleri aday olduğu gibi bir aday olunuyordu.1998 yılından sonra yapılan seçimlerden günümüze kadar muhtarlar hiçbir siyasi partiden aday olmuyor. Tamamen bağımsız olarak seçiliyorlar. Değerli arkadaşlar 2008 yılına kadar köyler hiçbir Belediye’ye bağlı değildi. 2008 yılında Yerel Yönetimler ve Reform Yasası geçmiş bütün köyler belediyelere bağlanmıştır. Bugün Belediyelerin verdiği hizmetlerin tümünü muhtarlar veriyordu. Köyün temel bütün hizmetlerini muhtarlar yapıyordu. Tüm vergileri ’de muhtarlar topluyordu, şu da bir gerçek köylerimiz belediyelere bağlanmadan önce daha çok ve daha iyi hizmet alıyordu. Lütfen Üsküdar Belediye Başkanımız bizleri yanlış anlamasın. Bu söylemim kendi belediye başkanlarımız için geçerlidir.
Değerli arkadaşlar bahsettiğim konuyu açmam gerekirse, yani muhtarlar köylerinin içme suyu, aydınlatma, temizlik, kaldırım, çocuk parkları, yeşil alanlar, sosyal faaliyetler ve her türlü hizmeti veriyordu. Bunun yanında Hayvancılar için sulama kuyuları, meraların ekilmesi, hayvancıların hayvanlarını besleyebilmesi için boş kalmamalarını sağlama. Çiftçi ve Ziraatçıları da hayvancılardan zara görmemesi için köyün kır bekçisi(Desteban) ile birlikte korur. Bunun yanında arkadaşlar bu işleri yapabilmek için su parasının aydınlatma, temizlik (Sıhatti Umumiye)ve Destebanlık (Kır bekçisi)ücretini toplardı. Bunlar neye göre toplanırdı.
Çiftçi ve Ziraatçılar ekip biçtikleri tarlaların dönümüne hayvancılar ise küçükbaş veya büyükbaş hayvan sayısına göre hesaplanırdı. Su parası yine şimdi olduğu gibi kullandığı tona göre hesaplanırdı. Sıhhati umumiye ise(temizlik-aydınlatma)hane başı ve ailelerin maddi durumuna göre idi. Kır bekçisinin ücretinin (maaşının)%50’sini devlet diğer %50’sini ise köyden toplanan vergiler ile karşılardı. Vatandaştan toplanan Tüm para makbuz karşılığı alınırdı. Harcamalar ise yine ihtiyaç ve gereksinime göre fatura-makbuz karşılığı yapılır. Bu işler bağlı oldukları kaymakamlıklarla istişare içinde olunurdu. Her yıl sonu ise muhtarların gelir ve gider kaymakamlık müfettişleri tarafından düzenli olarak kontrol edilirdi.
2008 yılında kabul edilen Reform Yasasında muhtarlara sadece üst kurulda yer verildi ,buda belediye meclis toplantılarında (senede 4 sefer) tavsiye kararı alınıp, belediye meclisine sunar, Belediye meclisi ise kabul etmeme konusunda özgürdür.
Görüleceği gibi muhtarların belediye meclisindeki temsiliyeti formalitedir. Yeni çalışmalarımızdaki isteklerimizden biride seçilen her muhtarın bağlı olduğu belediyede meclis üyesi gibi kararlarda oy kullanması ve aynı haklara sahip olması. Bununda belediyelerin yerinde hizmet açısından daha aktif olmasını sağlar. Umut ediyorum ki bu yapılan çalışmalar iki ülke arasındaki muhtarlarımıza çözüm yolları üretir’’ dedi.
